Diagnose, Hyperemesis
Svangerskapskvalme
Nesten alle kvinner opplever noko kvalme eller oppkast når dei er gravide. Den vanlegaste svangerskapskvalmen er plagsam og ein kan kjenne seg veldig sjuk, men han fører som oftast ikkje til ernæringssvikt eller sjukdom hos mor eller foster.
Vanleg svangerskapskvalme
Kvalmen er verst dei første 12 vekene. Etter kvart som svangerskapet utviklar seg, vil kvalmen minke. Kosthaldsendring (små, proteinrike måltid) og/eller reseptfri, kvalmestillande medisin kan hjelpe mot kvalmen. Spør fastlegen eller apotekpersonell om råd.
Alvorleg svangerskapskvalme
Nokre gravide (1–3 prosent) utviklar alvorleg svangerskapskvalme (hyperemesis gravidarum) som kan føre til væsketap (dehydrering), elektrolyttforstyrringar og ernæringssvikt, og det er ofte behov for behandling på sjukehus.
Intens kvalme og oppkast påverkar arbeidsevne og kapasitet til å delta i kvardagslege gjeremål og aktivitetar. Den mest frykta, men svært sjeldne komplikasjonen for mor, er hjerneskade på grunn av mangel på vitamin B1 (tiamin).
Fleire studiar har vist at barnet kan ha auka risiko for å bli fødd for tidleg eller bli fødd med låg fødselsvekt. Risikoen for dette er auka om kvinna ikkje får korrigert væske– og næringsinntaket. Det er derfor viktig at gravide med alvorleg svangerskapskvalme får behandling – og at dei følger behandlingsopplegget og råd frå lege/jordmor.
Tilvising og vurdering
Svangerskapskvalme kan bli gradert ved eit spørjeskjema som på norsk blir kalla SUKK – Svangerskapsutløyst Kvalme Kvantifisering (på engelsk heiter skjemaet PUQE) og inneheld tre spørsmål:
- Kor mange timar per døgn er du kvalm?
- Kor mange gonger har du brekt deg?
- Kor mange gonger har du kasta opp?
Høg skår betyr at du har alvorleg svangerskapskvalme.
Legen går gjennom Sukk-skjema med den gravide og graderer deretter svangerskapskvalmen som lett, moderat eller alvorleg. Vi undersøker også om det kan vere andre sjukdommar/faktorar som kan vere årsak til kvalmen.
For pårørande kan det vere vanskeleg å forstå kor sjuk ei kvinne med hyperemesis vere, men det er viktig at kvinna får god støtte av familie og venner og at ho føler at dei er der for henne. Angst, uro, ustabil partnar / heimesituasjon kan forverre tilstanden. Samtale med lege, jordmor eller anna kompetent helsepersonell kan vere til god hjelp for mange.
Før
Du vil bli vegen og målt. Du vil også gå gjennom ei ultralydundersøking for å bekrefte svangerskapslengde og trivsel hos fosteret. Vi tar også urin– og blodprøver blant anna for å kontrollere salt–, elektrolytt– og ernæringsstatus hos den gravide.
Kvinner med mild og moderat svangerskapskvalme kan ofte behandlast heime med symptomlindrande tiltak som kvalmestillande medisinar, kosthaldsrettleiing, vitamintilskot og ro. Det er ofte nødvendig med heilt eller gradert sjukmelding i denne fasen.
Under
Gravide med alvorleg svangerskapskvalme treng ofte innlegging på sjukehus. Kvinna får kvalmestillande behandling og tilførsel av væske, elektrolyttar og næring, inkludert vitamintilskot.
Den beste måten å få tilført næring og nødvendige vitamin på (om ein ikkje klarer å ete/drikke sjølv) er ved hjelp av ein sonde, ein tynn slange som blir lagd ned i magesekken. Næring blir tilført via sonden.
Under sjukehusopphaldet blir allmenntilstanden, vekt, urin– og blodprøver kontrollert regelmessig. Når allmenntilstanden er betra, kan den gravide skrivast ut med avtale om vidare kontroll og korleis behandlinga skal følgast opp heime. Mange blir skrivne ut frå sjukehuset med sonde og held fram med sondeernæring heime.
Etter
Ro, og moglegheit for kvile og søvn er sentralt i behandlinga av tilstanden. Hjelp og støtte frå partnar, familie og venner er avgjerande for at behandlinga skal gi effekt. Psykologisk støtte og ro er ein viktig del av behandlinga.
Sterke lukter kan provosere fram kvalme. Dei som er rundt den gravide bør derfor unngå å bruke sterk parfyme. Unngå alt med sterk duft som matlaging, mat som luktar og blomster, da dette kan framkalle kvalme og brekkingar.
Spis små måltid. Det første måltidet bør takast i senga Det er lurt å ha kjeks og vatn på nattbordet, for å ete før du står opp. Unngå å legge deg like etter eit måltid. Spis gjerne før du blir svolten. Ein tom magesekk kan forverre kvalmen ved matinntak. Drikke blir ofte tolt best kald, klar og med kolsyre, gjerne i små porsjonar mellom måltida. Ispinnar kan vere ein god måte å få i seg væske på. Varme, høgluftfukt, høge lydar og bilkøyring, kan også forverre kvalmen.
Dei fleste går til fastlegen for vidare kontroll. Nokon vil trenge gjentatt væskebehandling som kan bli gjord poliklinisk (utan at ein blir innlagd på sjukehuset). Dersom dette ikkje er nok, kan det bli nødvendig med ny innlegging.
Pasientforeininga Hyperemesis gravidarum er ei foreining for kvinner med alvorleg svangerskapskvalme. Dei gir råd og hjelp, og mange har sjølv erfaring frå å ha vore sjuk med hyperemesis og kan gi gode råd og støtte.
Kontakt
Førde sentralsjukehus
Kvinneklinikken
Oppmøtestad
Kvinneklinikken er på flyttefot
18. september begynte vi innflyttinga i nye, flotte lokaler i Livabygget. Vi er framleis å finne i 5. etasje, og du tek trapp eller heis som før. Inngangen til Livabygget, med mor-barn-avdeling, vil bli merka. Her finn du føde, gynekologisk sengepost og barneavdelinga. I begynnelsen av oktober flyttar kvinneklinikken sine poliklinikkar, som no heiter kvinnepoliklinikken, frå 6. etasje til dei gamle lokala i 5. etasje.
Med flytting følger det med litt endringar, og vi jobbar med å få dette på plass så fort som mogleg. Ønsker du å nå oss på telefon, har vi dei samme telefonnummera som før. Velkommen til oss!
Føde- og barselavdeling
All kontakt på dagtid til sekretær i ekspedisjon i 5. etasje, anten direkte ved oppmøte i luke eller ved telefonkontakt 578 39 233. Kontakt etter klokka 15.00 til tlf: 578 39 233/578 39 132, då går telefon direkte inn på felles vaktrom for gynekologi, føde og barsel. Ved oppmøte i avdelinga etter klokka 15.00, ta direkte kontakt med personell på vaktrom i 5. etasje.
Gynekologisk sengepost
All kontakt på dagtid til sekretær i ekspedisjon i 5. etasje, anten ved direkte oppmøte i luke eller ved telefonkontakt 578 39 233. Kontakt etter klokka15.00 til tlf: 578 39 233/578 39 132, då går telefon direkte inn på felles vaktrom for gynekologi, føde og barsel. Dersom du som pasient har fått time til konsultasjon føl du instruksen på innkallinga i høve oppmøtestad.
Føde poliklinikk
All kontakt via telefon i høve ultralyd. Du kan du ringe på dagtid måndag til fredag frå klokka 08.00 til klokka 15.00, på tlf: 578 39 233. Har du time på fødepoliklinikk kontaktar du ekspedisjonen i 6. etasje (innerst i gangen på gynekologisk poliklinikk).
Gynekologisk poliklinikk
All kontakt på dagtid til sekretær i ekspedisjon i 6. etasje frå mandag - fredag frå kl.08.00 - 15.00 (innerst i gangen på gynekologisk poliklinikk). Telefon: 57839239/ 57839241
Amme poliklinikk - fredagar
Har du ønskje om time på ammepoliklinikk, ring sekretær på dagtid måndag til fredag klokka 08.00 - 15.00, telefon: 578 39 233. Tilvising er ikkje naudsynt. Oppmøtestad til ammepoliklinikk er på venterom i 6. etasje.
Samtalepoliklinikk
Har du behov for fødselssamtale er det naudsynt med tilvising frå jordmor eller fastlege. Her treff du faste jordmødre som i tillegg til samtalepoliklinikken, jobber ved føde/barsel avdelinga. Oppmøtestad er i 6. etasje. Du må gjerne ha med partner under samtalen.
Førde sentralsjukehus
Svanehaugvegen 2
6812 Førde